Παρ’ όλο που στις αγορές το συναίσθημα είναι κακός σύμβουλος, για τους επενδυτές δεν είναι αρνητική η προσπάθεια καταγραφής του. Διότι όλοι μας μπορεί να θεωρούμε πως τα χρηματιστήρια κινούνται με βάση τη λογική και τα οικονομικά γεγονότα και δεδομένα, όμως η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική.
Είναι το συναίσθημα και η ψυχολογική διάθεση που καθοδηγούν την πλειοψηφία των επενδυτών στη λήψη των αποφάσεων τους. Ο ενθουσιασμός και η απογοήτευση, ο φόβος και η απληστία καθορίζουν εν πολλοίς, τόσο την κατεύθυνση όσο και την ταχύτητα της κίνησης των χρηματιστηρίων.
Και οι επενδυτές επιλέγουν αν θα κινηθούν παράλληλα με την τάση, δηλαδή ακολουθώντας αυτό που λέμε «trend following», ή αν θα κινηθούν σε αντίθετη κατεύθυνση, ακολουθώντας αυτό που ονομάζουμε «contrarian play». Δηλαδή είτε ακολουθούν το κύμα ή πηγαίνουν κόντρα στο κύμα. Έχουμε διαβάσει πολλές ιστορίες σχετικά με αυτές τις εντελώς διαφορετικές τακτικές. Γι’ αυτούς που αγοράζουν όταν «το αίμα των επενδυτών ρέει στους δρόμους» και γι’ αυτούς που δεν αγοράζουν όταν «πέφτουν τα μαχαίρια». Γι’ αυτούς που αγοράζουν αφού αγοράσουν πρώτα κάποιοι άλλοι, και γι’ αυτούς που αντίθετα πωλούν όταν διακρίνουν έντονο αγοραστικό ενδιαφέρον.
Ανεξάρτητα λοιπόν από την τακτική που επιλέγουμε για την κίνηση μας στα χρηματιστήρια, καλό είναι να έχουμε τη δυνατότητα να καταγράφουμε με ακρίβεια όχι μόνο τα θεμελιώδη οικονομικά και μακροοικονομικά δεδομένα, αλλά και την εικόνα της ψυχολογικής διάθεσης των επενδυτών.
Η εικόνα της συναισθηματικής και ψυχολογικής διάθεσης των επενδυτών της Wall Street, περιγράφεται από τον δείκτη «CNN Fear & Greed Index», που έχουμε παρουσιάσει αρκετές φορές στην παρούσα στήλη. Πού βρίσκεται λοιπόν σήμερα αυτός ο δείκτης, μετά από την πρώτη βαθιά τραπεζική κρίση, από το 2008 και την κατάρρευση της Lehman Brothers;
Όπως βλέπουμε στο ακόλουθο γράφημα, ο δείκτης βρίσκεται στο 24, στο τόξο του υπερβολικού φόβου. Παραμένει για δεύτερη εβδομάδα σε αυτήν την κατάσταση, ενώ προ μηνός βρισκόταν στο 65, δηλαδή στο τόξο της ευφορίας και της απληστίας. Και προ έτους βρισκόταν στο 38, πράγμα λογικό αφού κυριαρχούσε ο φόβος στις αγορές μετά από τη Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Ο συγκεκριμένος δείκτης είχε καταγράψει στις 15 Μαρτίου 2023 την τιμή 18 και πάλι εκφράζοντας το ακραίο φόβο από την κατάρρευση των δυο αμερικανικών τραπεζών και της 30ης σε μέγεθος τράπεζας στον πλανήτη. Όπως παρατηρούμε και στο διάγραμμα που ακολουθεί, ο «CNN Fear & Greed Index» είχε καταγράψει το υψηλό δωδεκαμήνου στις 78 μονάδες, δηλαδή στο τόξο της ακραίας απληστίας τον Φεβρουάριο του 2023, δηλαδή 45 ημέρες πριν από την κρίση. Και αυτό αποδεικνύει πόσο ευάλωτη είναι η ψυχολογία των επενδυτών και πόσο ευμετάβλητη είναι η επενδυτική τους διάθεση. Να σημειώσουμε πως οι πιο χαμηλές τιμές εκδήλωσης ακραίου φόβου του τελευταίου δωδεκαμήνου ήταν οι 4 μονάδες που είχαν καταγραφεί τον περασμένο Μάιο του 2022.
Στην περιοχή του ακραίου φόβου βρίσκεται και ο δείκτης μεταβλητότητας VIX (CBOE Volatility Index). O συγκεκριμένος δείκτης υπολογίζει τη μεταβλητότητα και τη διακύμανση των τιμών options του S&P 500, για το επόμενο 30ήμερο. Όπως βλέπουμε στο ακόλουθο γράφημα, ο VIX έχει διασπάσει ανοδικά τον κινητό μέσο όρο (ΜΚΟ) των 50 ημερών, ευρισκόμενος στις 26,61 μονάδες με τον ΜΚΟ να βρίσκεται στις 20,74 μονάδες.
Επομένως, ζούμε στιγμές ακραίου φόβου και αποστροφής στο ρίσκο. Τι κάνουμε λοιπόν; Αγοράζουμε; Πουλάμε; Ή περιμένουμε;
Αγοράζουμε αν ενστερνιζόμαστε τη ρήση του Rothschild που έλεγε «πως αγοράζουμε όταν τρέχει αίμα στις αγορές, ακόμα κι αν είναι το δικό μας αίμα». («Buy when there's blood in the streets, even if the blood is your own»)
Περιμένουμε και αγοράζουμε μόλις αλλάξει η τάση, παρ’ όλο που όπως λέει ο Warren Buffet μετά την αναστροφή του κλίματος δεν θα υπάρχουν συγκλονιστικές ευκαιρίες για μεγάλες αποδόσεις.
Τέλος, πουλάμε αν εκτιμούμε πως η κρίση θα διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα και πως οι συστημικοί κραδασμοί θα επιφέρουν ακόμα μεγαλύτερη ψυχολογική καταπόνηση στους επενδυτές.
