Η αντιπαλότητα με την Κίνα, οι επιπτώσεις από τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία και η διαμάχη στην Ουάσινγκτον για το ανώτατο όριο του αμερικανικού χρέους έχουν θέσει το καθεστώς του δολαρίου ως κυρίαρχου νομίσματος στον κόσμο εν αμφιβόλω.
Ο «εξοστρακισμός» της Ρωσίας από τα παγκόσμια χρηματοπιστωτικά συστήματα με την επιβολή των κυρώσεων πέρυσι τροφοδότησε επίσης τις εικασίες ότι οι μη-αμερικανοί σύμμαχοι θα διαφοροποιηθούν από το δολάριο.
Η απο-δολαριοποίηση, ένας όρος που ακούγεται όλο και πιο συχνά τελευταία, μπορεί να συμβεί για πολλούς λόγους αλλά υπάρχουν και άλλες παράμετροι που μπορεί να μην επιτρέψουν τελικά να συντελεστεί, σύμφωνα με το πρακτορείο Reuters.
Μειώνεται το αποθεματικό
Το μερίδιο του δολαρίου στα επίσημα συναλλαγματικά αποθέματα υποχώρησε σε χαμηλό 20ετίας, στο 58%, το τέταρτο τρίμηνο του 2022, σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Ο Στέφεν Τζεν, διευθύνων σύμβουλος της Eurizon SLJ Capital Limited, δήλωσε ότι η μετατόπιση αυτή ήταν πιο έντονη όταν προσαρμόστηκε για τη συναλλαγματική ισοτιμία.
«Αυτό που συνέβη το 2022 ήταν μια πολύ απότομη πτώση του μεριδίου του δολαρίου σε πραγματικούς όρους», δήλωσε ο Τζεν στο πρακτορείο Reuters, προσθέτοντας ότι αυτό ήταν μια αντίδραση στο «πάγωμα» του μισού από τα 640 δισεκατομμύρια δολάρια ρωσικού αποθεματικού σε χρυσό και συνάλλαγμα μετά την εισβολή της στην Ουκρανία το 2022. Αυτό είχε προκαλέσει μια επανεξέταση σε χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, η Κίνα, η Ινδία και η Τουρκία σχετικά με τη διαφοροποίηση προς άλλα νομίσματα.
Το «καταφύγιο» των κεντρικών τραπεζών
Το μερίδιο του δολαρίου στα συναλλαγματικά αποθέματα των κεντρικών τραπεζών το τελευταίο τρίμηνο του 2022 σημείωσε μεν χαμηλό δύο δεκαετιών, αλλά η μετακίνηση ήταν σταδιακή και τώρα βρίσκεται σχεδόν στο ίδιο επίπεδο με αυτό του 1995.
Οι κεντρικές τράπεζες τοποθετούν τα κεφάλαια για τις δύσκολες μέρες σε δολάρια σε περίπτωση που χρειαστεί να στηρίξουν τις συναλλαγματικές ισοτιμίες κατά τη διάρκεια οικονομικών κρίσεων. Εάν ένα νόμισμα αποδυναμωθεί υπερβολικά έναντι του δολαρίου, το πετρέλαιο και άλλα εμπορεύματα που διαπραγματεύονται στο αμερικανικό νόμισμα γίνονται ακριβά, αυξάνοντας το κόστος ζωής και τροφοδοτώντας τον πληθωρισμό.
Πολλά νομίσματα, από το δολάριο του Χονγκ Κονγκ έως το μπαλμπόα του Παναμά, είναι συνδεδεμένα με το δολάριο για παρόμοιους λόγους.
Η φθίνουσα εξάρτηση των εμπορευμάτων στο δολάριο
Το παντοδύναμο δολάριο έχει «κλειδώσει» τις συναλλαγές εμπορευμάτων, επιτρέποντας στην Ουάσινγκτον να εμποδίζει την πρόσβαση στην αγορά για τα κράτη-παραγωγούς από τη Ρωσία έως τη Βενεζουέλα και το Ιράν.
Αλλά το εμπόριο αλλάζει. Η Ινδία αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο σε ντιρχάμ και ρούβλια των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Η Κίνα μεταπήδησε στο γουάν για να αγοράσει ρωσικό πετρέλαιο, άνθρακα και μέταλλα αξίας περίπου 88 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η κινεζική εθνική πετρελαϊκή εταιρεία CNOOC και η γαλλική TotalEnergies ολοκλήρωσαν τον Μάρτιο το πρώτο τους εμπόριο υγροποιημένου φυσικού αερίου σε γουάν.
Μετά τη Ρωσία, τα έθνη αναρωτιούνται «τι θα γίνει αν πέσετε στη λάθος πλευρά των κυρώσεων;», αναρωτιέται ο στρατηγικός αναλυτής της BNY Mellon, Τζέφρι Γιου.
Το μερίδιο του γουάν στις παγκόσμιες εξωχρηματιστηριακές συναλλαγές συναλλάγματος αυξήθηκε από σχεδόν μηδενικό ποσοστό πριν από 15 χρόνια σε 7%, σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS).
Εξαιρετικά πολύπλοκο σύστημα
Η απο-δολαριοποίηση θα απαιτούσε ένα τεράστιο και πολύπλοκο δίκτυο εξαγωγέων, εισαγωγέων, εμπόρων συναλλάγματος, εκδοτών χρέους και δανειστών που θα αποφάσιζαν ανεξάρτητα να χρησιμοποιούν άλλα νομίσματα. Απίθανο.
Το δολάριο βρίσκεται στη μία πλευρά σχεδόν του 90% των παγκόσμιων συναλλαγών συναλλάγματος, που αντιπροσωπεύουν περίπου 6,6 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2022, σύμφωνα με τα στοιχεία της BIS.
Περίπου το ήμισυ του συνόλου του υπεράκτιου χρέους είναι σε δολάρια, δήλωσε η BIS, και το ήμισυ του παγκόσμιου εμπορίου τιμολογείται σε δολάρια.
Οι λειτουργίες του δολαρίου «αλληλοενισχύονται», δήλωσε ο καθηγητής οικονομικών και πολιτικών επιστημών του Μπέρκλεϊ Μπάρι Έιχενγρκιν.
«Απλώς δεν υπάρχει ένας μηχανισμός για να κάνουμε τις τράπεζες, τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις να αλλάξουν όλοι ταυτόχρονα τη συμπεριφορά τους». Κατακερματισμένο μέλλον
Ενώ μπορεί να μην υπάρχει ένας μοναδικός διάδοχος του δολαρίου, οι εναλλακτικοί τρόποι που ξεπηδούν σαν μανιτάρια θα μπορούσαν να δημιουργήσουν έναν πολυπολικό κόσμο.
Ο Γιου της BNY Mellon δήλωσε ότι τα έθνη συνειδητοποιούν ότι ένα ή δύο κυρίαρχα μπλοκ αποθεματικών περιουσιακών στοιχείων "δεν είναι αρκετά διαφοροποιημένα".
Οι παγκόσμιες κεντρικές τράπεζες εξετάζουν μια ευρύτερη ποικιλία περιουσιακών στοιχείων, συμπεριλαμβανομένου του εταιρικού χρέους, των υλικών περιουσιακών στοιχείων, όπως τα ακίνητα, και άλλων νομισμάτων.
«Αυτή η διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη», επισημαίνει ο Μάρκ Τίνκερ διευθύνων σύμβουλος της Toscafund Hong Kong. «Το δολάριο θα χρησιμοποιείται λιγότερο στο παγκόσμιο σύστημα».
Ακλόνητη βάση
Επειδή οι μεγάλες τραπεζικές καταθέσεις δεν είναι πάντα ασφαλισμένες, οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν τα κρατικά ομόλογα ως εναλλακτική λύση για τα μετρητά. Το καθεστώς του δολαρίου στηρίζεται επομένως από την αγορά κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ ύψους 23 τρισεκατομμυρίων δολαρίων - που θεωρείται ασφαλές καταφύγιο χρημάτων.
«Το βάθος, η ρευστότητα και η ασφάλεια της αγοράς κρατικών ομολόγων είναι ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο το δολάριο είναι το κορυφαίο αποθεματικό νόμισμα», δήλωσε ο Μπραντ Σέτσερ συνεργάτης του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων που παρακολουθεί τις διασυνοριακές συναλλαγματικές ροές.
Οι διεθνείς τοποθετήσεις κρατικών ομολόγων είναι τεράστιες και δεν υπάρχει ακόμη αξιόπιστη εναλλακτική λύση. Η αγορά ομολόγων της Γερμανίας είναι σχετικά μικρή, μόλις πάνω από 2 τρισ. δολάρια.
Οι παραγωγοί πρώτων υλών μπορεί να συμφωνήσουν να συναλλάσσονται με την Κίνα σε γουάν, αλλά η ανακύκλωση μετρητών σε κινεζικά κρατικά ομόλογα παραμένει δύσκολη λόγω των δυσκολιών στο άνοιγμα λογαριασμών και της ρυθμιστικής αβεβαιότητας.
«Αλλά μπορείτε να μπείτε σε μια εφαρμογή και να εμπορεύεστε κρατικά ομόλογα από οπουδήποτε», πρόσθεσε ο στρατηγικός αναλυτής της Natwest Markets για τις αναδυόμενες αγορές, Γκάλβιν Τσία.
