Όταν μια βόμβα εξερράγη στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης πέρυσι, σκοτώνοντας έξι και τραυματίζοντας περισσότερους από 80 ανθρώπους, ο Σελτσούκ Άντα έκανε ό,τι κάνουν συνήθως οι δημοσιογράφοι σε μια κρίση: άρχισε να γράφει στο Twitter.
«Ξεκίνησαν την προεκλογική εκστρατεία», σχολίασε στο Twitter, αναφερόμενος στην τουρκική κυβέρνηση που κατηγόρησε για την επίθεση τους Κούρδους μαχητές. Το PKK και οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) υπό την ηγεσία του YPG αρνήθηκαν κάθε εμπλοκή στη βομβιστική επίθεση.
Σύντομα, φιλοκυβερνητικά τρολ τον κατέκλυσαν με επιθέσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο ιστότοπός του υπέστη πειρατεία. Η οικογένειά του απειλήθηκε και η επιχείρηση του φίλου του παραλίγο να κλείσει. Τότε ήρθε τηλεφώνημα από την αστυνομία.
«Είστε υπό έρευνα και πρέπει να έρθετε στο αρχηγείο της αστυνομίας για να καταθέσετε», θυμάται ο Άντα να ακούει να του λένε στο τηλέφωνο. «Ρώτησα γιατί και μου είπε: "Είστε υπό έρευνα λόγω του νόμου περί παραπληροφόρησης"», δήλωσε στο Thomson Reuters Foundation.
Ο Άντα ανέφερε ότι τέθηκε υπό κράτηση για λίγες ώρες πριν αφεθεί ελεύθερος, ενώ η κρατική εισαγγελία εξακολουθεί να τον ερευνά βάσει του αυστηρού νόμου περί «παραπληροφόρησης» του Τύπου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που ψηφίστηκε τον περασμένο Οκτώβριο.
Αντιμέτωπος με την πιο δύσκολη πολιτική πρόκληση
Η υπόθεσή του αποτελεί μέρος της εντεινόμενης προσπάθειας να φιμωθεί η διαδικτυακή κριτική και να παρεμποδιστεί το έργο ακτιβιστών και δημοσιογράφων ενόψει των προεδρικών και βουλευτικών εκλογών-ορόσημο στην Τουρκία, προειδοποιούν ακτιβιστές για τα δικαιώματα.
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αντιμετωπίζει την πιο δύσκολη πολιτική πρόκληση της καριέρας του, ενώ για την αντιπολίτευση, οι εκλογές συνιστούν ιδανική ευκαιρία για τον τερματισμό των δύο δεκαετιών που βρίσκεται στην εξουσία.
Οι εκλογές θα κρίνουν όχι μόνο το ποιος θα ηγηθεί της Τουρκίας, αλλά και το πώς θα κυβερνηθεί η χώρα, πού θα κατευθυνθεί η οικονομία της και πώς θα εξελιχθεί η εξωτερική της πολιτική.
«Η τουρκική κυβέρνηση έχει επιταχύνει τις προσπάθειές της να επιβάλει τη λογοκρισία και να αυστηροποιήσει τον έλεγχο των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης και των ανεξάρτητων διαδικτυακών ειδησεογραφικών ιστότοπων ενόψει των εκλογών», δήλωσε η Ντέμπορα Μπράουν, ανώτερη ερευνήτρια τεχνολογίας στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, σε δήλωσή της αυτή την εβδομάδα.
Ως αποτέλεσμα, «οι άνθρωποι δεν κάνουν καθόλου tweet για πολιτικά θέματα ή δεν κάνουν tweet όταν θεωρούν ότι θα υποστούν ζημιά ή αμβλύνουν την κριτική τους», δήλωσε ο Μπαράν Κάγια, δικηγόρος του Άντα, ο οποίος εργάζεται για την Ένωση Μελετών Πολιτικού Χώρου με έδρα την Κωνσταντινούπολη.
Τον περασμένο μήνα, οι αρχές επέβαλαν βαρύτατα πρόστιμα σε κάποια από τα μεγαλύτερα ειδησεογραφικά κανάλια της χώρας.
Στο Fox TV, ένα από τα τελευταία εναπομείναντα δίκτυα της αντιπολίτευσης που έχουν λάβει άδεια, επιβλήθηκε πρόστιμο 3% στα μηνιαία του έσοδα, επειδή επέκρινε την πορεία της κυβέρνησης όσον αφορά τα δικαιώματα των γυναικών, σύμφωνα με το Κέντρο για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης στην Ευρώπη.
Η τουρκική κυβέρνηση δεν απάντησε σε αίτημα για σχολιασμό.
Νόμος περί παραπληροφόρησης
Ο νόμος της Τουρκίας για την «παραπληροφόρηση» είναι η τελευταία νομοθετική πράξη στη χώρα με στόχο την καταστολή της ελευθερίας της έκφρασης, όπως υποστηρίζουν δικηγόροι και ακτιβιστές. Οι δημοσιογράφοι και οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να αντιμετωπίσουν ποινή έως και τριών ετών για διασπορά ψευδών ειδήσεων στο διαδίκτυο.
Οι επικριτές του νόμου ανέφεραν ότι δεν υπάρχει σαφής ορισμός της «ψευδούς ή παραπλανητικής πληροφόρησης», με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος κατάχρησης από δικαστήρια που, όπως λένε, έχουν πατάξει επιθετικά την ανοιχτή διαφωνία τα τελευταία χρόνια σε μια χώρα περίπου 85 εκατομμυρίων κατοίκων.
Ο νόμος υποχρεώνει επίσης τις εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης να διαβιβάζουν στοιχεία για όποιον διαδίδει ψευδείς πληροφορίες και ορίζει τοπικούς αντιπροσώπους για να χειρίζονται την αφαίρεση του περιεχομένου όταν απαιτείται.
Αναλυτές και σύμβουλοι υποστηρίζουν ότι οι εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν παγκόσμια πρότυπα προστασίας της ιδιωτικής ζωής που είναι απίθανο να παραβιάσουν στην Τουρκία, καθώς αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει επικίνδυνα προηγούμενα για άλλες χώρες που επιθυμούν να ασκήσουν έλεγχο στις κοινωνικές πλατφόρμες.
Ούτε το Twitter ούτε η Meta απάντησαν σε αιτήματα για σχολιασμό.
Τον Φεβρουάριο η τουρκική αστυνομία ανακοίνωσε ότι συνέλαβε 78 άτομα που κατηγορούνταν ότι προκαλούσαν φόβο και πανικό με «προκλητικές αναρτήσεις» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με τον καταστροφικό σεισμό που σκότωσε περισσότερους από 50.000 ανθρώπους στην Τουρκία και τη Συρία.
Ο Cagin Eroglu, συντονιστής του έργου της Τουρκικής Ένωσης Ερευνών για την Ελευθερία, εκτιμά ότι ο επίσημος αριθμός των νεκρών του σεισμού είναι υποτιμημένος, ωστόσο, κάθε αμφισβήτηση του κυβερνητικού απολογισμού ενέχει κινδύνους.
Εκφοβισμός της κοινωνίας και των πολιτών
Για τον Baris Altintas, συνδιευθυντή της Ένωσης Σπουδών για τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και το Δίκαιο, «αυτός ο νόμος ενόψει των εκλογών αποτελεί παράγοντα εκφοβισμού. Αποσκοπεί στην αποτροπή και τον εκφοβισμό της κοινωνίας και των πολιτών».
Η Επιτροπή της Βενετίας, η οποία συμβουλεύει τον παρατηρητή δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, ανακοίνωσε ότι οι ποινές φυλάκισης και άλλες επιπτώσεις του νόμου θα ήταν δυσανάλογες προς τους στόχους του και θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε «αυθαίρετους περιορισμούς της ελευθερίας της έκφρασης» ενόψει των εκλογών.
«Θέλουν (η κυβέρνηση) να είναι η μοναδική αρχή σε αυτόν τον χώρο», δήλωσε ο Kaya. «Όχι η εταιρεία (των μέσων κοινωνικής δικτύωσης), όχι οι χρήστες».
