Για την επιστημονική κοινότητα το κάπνισμα, είναι παραμένει ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα δημόσιας υγείας. Για αυτό και οι επιστήμονες θέτουν ως τον σημαντικότερο στόχο τους μια κοινωνία χωρίς καπνό. Το ερώτημα, βέβαια παραμένει όχι ποιες είναι οι επιστημονικά διαπιστωμένες, πλέον, βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος, αλλά και ποια μπορεί να είναι τα «εργαλεία» που μπορεί να χρησιμοποιήσει η πολιτεία, με τη βοήθεια της επιστημονικής κοινότητας, προκειμένου να μην καπνίσει κανένας από την επόμενη γενιά.
Ο ευρύτερος αυτός προβληματισμός, αλλά και οι επιλογές που παρέχονται ή διαμορφώνονται παρουσιάστηκαν σε πρόσφατο διεθνές Webinar με τίτλο: «Ο στόχος: Ένας κόσμος χωρίς καπνό. Χρησιμοποιούμε όλα τα διαθέσιμα εργαλεία;».
Ίσως μία από τις πλέον ενδιαφέρουσες επιλογές που ανέδειξε αυτή η διεθνής συνάντηση επιστημόνων, μέσα από την πείρα τους, να είναι ότι οι ειδικοί προκρίνουν ως ικανή και αναγκαία συνθήκη για τη μείωση της χρήσης του τσιγάρου, τη διαφορετική φορολόγηση καπνικών προϊόντων με βάση το βαθμό βλαπτικότητας τους . Με δυο λόγια το λεγόμενο «Less harm, less tax».
Πρόκειται για μια ευρύτερη πολιτική και επιστημονική γραμμή που «βλέπει» την επιβολή αυξημένου ειδικού φόρου κατανάλωσης σε προϊόντα που περιέχουν νικοτίνη, αλλά και τη διεύρυνση των περιορισμών και απαγορεύσεων σε «λύσεις» που αποδεδειγμένα βλάπτουν την υγεία. Ταυτόχρονα, πριμοδοτεί τις επενδύσεις στην επιστημονική έρευνα που θα τεκμηριώνει τη διαρκή ενημέρωση και εκπαίδευση του κοινού για τις επιπτώσεις από τη χρήση καπνικών προϊόντων στην υγεία, αλλά και κίνητρα στη βιομηχανία ώστε να αναπτύξει εναλλακτικές, που αποδεδειγμένα μειώνουν τις βλάβες από το κάπνισμα.
Το Webinar διοργάνωσε η Ένωση για τον Έλεγχο του Καπνίσματος και τη Μείωση της Βλάβης (SCOHRE), σε συνεργασία με την Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας της Πολωνίας, ενώ είχε συντονιστή τον καθηγητή Andrzej Fal, πρόεδρο της Υπηρεσίας Δημόσιας Υγείας της Πολωνίας. Συμμετείχαν κορυφαίοι επιστήμονες, όπως οι Iwona Pylak, αναπληρώτρια διευθύντρια του τμήματος Ειδικών Φόρων Κατανάλωσης και Φόρου Τυχερών Παιγνίων του υπουργείου Οικονομικών της Πολωνίας, Volodymyr Korolenko, αναπληρωτής προϊστάμενος της Κρατικής Υπηρεσίας της Ουκρανίας για τα Φάρμακα, Emanuele Bracco, αναπληρωτής καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Βερόνα στην Ιταλία και Martin Smatana, αναλυτής Υγείας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Σλοβακίας.
Το θέμα «μικρότερη βλάβη, χαμηλότεροι φόροι», ήταν το θέμα της εισήγησης από την Iwona Pylak, η οποία τόνισε πως βρίσκεται σε στενή συνεργασία με το υπουργείο Υγείας της χώρας της, με στόχο η σύνδεση του ειδικού φόρου κατανάλωσης με τον βαθμό βλάβης από τη χρήση των προϊόντων συμβάλει τόσο στην αύξηση των εσόδων, να μεταφραστεί στη μείωση της κατανάλωσης τσιγάρου και προϊόντων με νικοτίνη.
«Όλα τα έσοδα από τους φόρους στα καπνικά προϊόντα θα έπρεπε να πηγαίνουν υπέρ της δημόσιας υγείας, αλλά αυτό δεν συμβαίνει», σχολίασε ο Martin Smatana. Ο ίδιος έκρουσε τον κώδωνα για τη νέα γενιά: «Οι παλαιοί καπνιστές που έκαναν στροφή σε νέα προϊόντα δεν είναι πολλοί. Όμως οι νέοι που ξεκινούν από νέα προϊόντα, όπως τα επιθέματα νικοτίνης, είναι πολύ περισσότεροι και σε νεότερες ηλικίες».
«Παρότι βάζουμε Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης σε αλκοολούχα ποτά και τσιγάρα, τα δημόσια οικονομικά έχουν μεγαλύτερες απώλειες από την επιβάρυνση της υγείας των πολιτών, ωστόσο το βλέπουμε χρόνια αργότερα», σημείωσε ο συντονιστής του webinar, πολωνός καθηγητής Andrzej Fal, κορυφαία φυσιογνωμία στον χώρο της Υγείας. Εστίασε και αυτός στην προστασία των νέων και στη σημασία της εκπαίδευσης και της ενημέρωσης για να φτάσουμε σε έναν κόσμο χωρίς τσιγάρο.
Πράγματι ο δρόμος για ένα κόσμο χωρίς καπνό θα είναι μακρύς, και σε αυτόν δεν μπορούμε να παραμελήσουμε αυτούς που ήδη καπνίζουν. Πρόκειται για ανθρώπους οι οποίοι είναι εθισμένοι στη νικοτίνη και η απεξάρτηση για κάποιους είναι εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα. Σε αυτό το επίπεδο τα εργαλεία για τη διακοπή του καπνίσματος, όπως επεσήμανε ο καθηγητής Fal, μπορούν να χωριστούν σε τρεις ομάδες:
- Tην ιατρική βοήθεια, με ιατρικές συμβουλές και φαρμακολογική υποστήριξη
- τον δημοσιονομικό έλεγχο, με βάση τον κανόνα «λιγότερη βλάβη, λιγότεροι φόροι», και
- την ψυχολογική υποστήριξη.
Όλοι οι συμμετέχοντες συμφώνησαν, πάντως, ότι η αλλαγή του ειδικού φόρου κατανάλωσης για τα προϊόντα καπνού, θα πρέπει να αντικατοπτρίζει και το μέγεθος της επικείμενης βλάβης: «Οι ειδικοί φόροι κατανάλωσης θα πρέπει να αντισταθμίζουν τις αρνητικές επιδράσεις από τη χρήση των προϊόντων, επομένως είναι κάτι που θα θέλαμε να γίνει. Ωστόσο, εάν θέλουμε να προχωρήσουμε σε μια ενωμένη Ευρώπη, πρέπει να ενοποιήσουμε τις πολιτικές και τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης σε πολλές χώρες», ήταν το συμπέρασμα.
Εργαλεία για μέγιστο αποτέλεσμα
Ενδιαφέρον, ωστόσο έχει και το πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν επαρκέστερα και με τον καλύτερο τρόπο τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της η πολιτεία μέσω της επιστήμης:
Η Iwona Pylak, αναφέρθηκε στις λύσεις ειδικών φόρων κατανάλωσης που εφαρμόζονται στην Πολωνία, οι οποίες πληρούν τις απαιτήσεις της σύμβασης-πλαισίου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για τον έλεγχο του καπνίσματος που επικυρώθηκε από Πολωνία. Όπως ειδικότερα σημείωσε, η τιμολόγηση του τσιγάρου είναι «ένα από τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για τον περιορισμό της επιδημίας του καπνίσματος, καθώς και της κατανάλωσης αλκοόλ. Η αύξηση κατά 10% στην τιμή των τσιγάρων, μείωσε στη χώρα την κατανάλωση κατά 4%. Αν και η αύξηση των τιμών σε ορισμένες χώρες έχει αντίκτυπο στο παράνομο εμπόριο, στην Πολωνία μέχρι στιγμής αυτό δεν συμβαίνει. Οι φόροι που επιβάλλονται σχετίζονται με την περιεκτικότητα σε καπνό. Ως εκ τούτου, τα Θερμαινόμενα Προϊόντα Καπνού φορολογούνται λιγότερο, λόγω μικρότερης περιεκτικότητας σε καπνό».
Αντίστοιχα μίλησε και ο Volodymyr Korolenkο, ο οποίος αναφέρθηκε στις καινοτομίες του ουκρανικού νόμου για το Δημόσιο Σύστημα Υγείας εστίασε, με κύριο στόχο τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού συστήματος δημόσιας υγείας στην χώρα, προκειμένου να βοηθήσει στην ενίσχυση της υγείας του πληθυσμού, την πρόληψη ασθενειών και την αύξηση του προσδόκιμου ζωής: «Η ανάπτυξη και η εφαρμογή μιας στρατηγικής για τη μείωση της βλάβης μέσω επιστημονικών προγραμμάτων δράσης, βρίσκεται σε εξέλιξη. Στόχος είναι να αλλάξουν τα επιβλαβή πρότυπα συμπεριφοράς (ιδίως, εθισμός σε ναρκωτικές και ψυχοτρόπες ουσίες, κατανάλωση αλκοολούχων ποτών και χρήση προϊόντων καπνού, ανθυγιεινή διατροφή) των πολιτών, κοινωνικών ομάδων ή της κοινωνίας στο σύνολό της. Αυτό αναμένεται να επιτευχθεί με την εισαγωγή μηχανισμών και εργαλείων τόνωσης παραγωγή και βέλτιστη (ορθολογική) κατανάλωση προϊόντων με μειωμένους κινδύνους για την υγεία», τόνισε ο κ. Korolenko.
Για την επιβολή φορολογικών επιπέδων που σχετίζονται με τη βλάβη (υψηλότερα για τα τσιγάρα παρά για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα), ανάπτυξε την επιχειρηματολογία του και ο Emanuele Bracco: «Οι διαφημιστικές καμπάνιες για τη διακοπή του καπνίσματος και τα προγράμματα υγείας για βοήθεια στη Βρετανία είχαν μικρό αντίκτυπο. Η φορολογία που αυξάνει την τιμή, θα μπορούσε να είναι ένα εργαλείο που θα χρησιμοποιηθεί για να πείσει τους ανθρώπους να μην ξεκινήσουν το κάπνισμα, αλλά έχει πολύ μικρές επιπτώσεις στη διακοπή του καπνίσματος, καθώς όπως φάνηκε στη Γαλλία, οι μεγάλες αυξήσεις φόρων οδήγησα σε μεγάλη αύξηση των παράνομων προϊόντων. Οι αυξήσεις των φόρων, βαρύνουν κυρίως τα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού. Επίσης, η αύξηση των τιμών στα τσιγάρα, φαίνεται να οδηγεί σε μεγαλύτερη κατανάλωση ηλεκτρονικού τσιγάρου», σημείωσε ο Emanuele Bracco. Ο ίδιος επεσήμανε ότι οι προτάσεις για την εναρμόνιση των φόρων σε όλα τα προϊόντα, θα ωθήσουν πολλούς χρήστες ηλεκτρονικού τσιγάρου, πίσω στο τσιγάρο και θα αποθαρρύνουν την περαιτέρω αλλαγή.
Ο Martin Smatana, επεσήμανε από την πλευρά και τα προβλήματα: «Εάν δεν υπάρχουν επαρκή επιστημονικά δεδομένα για τη χρήση μεμονωμένων προϊόντων καπνού, ή εάν και πόσο συχνά οι άνθρωποι κάπνιζαν εναλλακτικά προϊόντα ή και συμβατικά τσιγάρα, είναι αδύνατο να υπολογιστεί ο ιατρικός και οικονομικός αντίκτυπος της μετάβασης σε λιγότερο επιβλαβείς εναλλακτικές λύσεις. Χωρίς δεδομένα, οι περισσότερες συζητήσεις περιορίζονται σε απόψεις».
Για να παρατηρήσει ακόμη: «Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για αυτό, αλλά σχετίζονται κυρίως με δύο βασικές αιτίες: οι πολιτικοί αναμένουν γρήγορα αποτελέσματα και οι αποφάσεις λαμβάνονται συχνά βάσει ελλιπών ή μερικών επιστημονικών δεδομένων. Χώρες όπως η Βρετανία που έχουν καθοδήγηση από την εθνική υπηρεσία για την Αξιολόγηση Τεχνολογίας της Υγείας (HTA), έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, για παράδειγμα, είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο για τη διακοπή του καπνίσματος και τη συνολική μείωση της βλάβης που προκαλεί το κάπνισμα», συμπλήρωσε.
