Η υπόθεση της Illumina (ILMN NASDAQ) και της Grail θα μπορούσε να γεμίσει ολόκληρο βιβλίο, κάτι που δεν αποκλείουμε να έχει ήδη γίνει και να μην το έχουμε αντιληφθεί. Η Illumina είναι μία πρωτοπόρα εταιρεία που έχει δεσπόζουσα θέση στην κατασκευή και πώληση μηχανημάτων που χρησιμοποιούνται στις αναλύσεις γενετικού υλικού (DNA Sequencing). Έχει ένα πολύ εκτεταμένο δίκτυο πωλήσεων με παρουσία σε πάνω από 140 χώρες και ένα μεγάλο μέρος των εταιρειών που κάνουν ιατρική έρευνα στον τομέα του DNA Sequencing προμηθεύεται τις απαραίτητες συσκευές από την Illumina.
Σύμφωνα με τον οικονομικό Τύπο, η Illumina ανακάλυψε, μάλλον τυχαία, κάποια στιγμή το 2014 πως οι συσκευές της θα μπορούσαν να ανιχνεύσουν τον καρκίνο αναλύοντας το αίμα ασθενών. Τότε η διοίκηση αποφάσισε τη δημιουργία ενός αυτόνομου τμήματος, το οποίο ονομάστηκε Grail, με σκοπό την έρευνα στον συγκεκριμένο τομέα. Το 2016 η Grail αποσχίσθηκε από την εταιρεία και εξασφάλισε χρηματοδότηση ύψους τουλάχιστον 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων από επενδυτές όπως ο Μπιλ Γκέιτς και ο Τζεφ Μπέζος.
Τέσσερα χρόνια αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 2020, η Illumina αποφάσισε να επαναγοράσει την Grail, λίγο πριν την είσοδο της τελευταίας στο αμερικανικό χρηματιστήριο από το οποίο προσδοκούσε να αντλήσει πολλά δισεκατομμύρια δολάρια που θα της χρησίμευαν για τη συνέχιση της έρευνας στον τομέα των διαγνωστικών τεστ. Η Illumina πλήρωσε 8 δισεκατομμύρια δολάρια και απέκτησε τον μετοχικό έλεγχο της Grail, παρά το γεγονός πως αμέσως οι εποπτικές και αντιμονοπωλιακές αρχές στις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση εξέφρασαν τις αντιρρήσεις τους και υπέδειξαν στην Illumina να μην προχωρήσει στην ολοκλήρωση της εξαγοράς.
Η Illumina και ο διευθύνων σύμβουλός της Φράνσις ντε Σούζα αποφάσισαν όμως να μην περιμένουν. Έτσι, το καλοκαίρι του 2021 ανακοίνωσαν την ολοκλήρωση της εξαγοράς και την πλήρη ενσωμάτωση της Grail, παρά το γεγονός πως οι ευρωπαϊκές και αμερικανικές αρχές δεν είχαν ολοκληρώσει την έρευνά τους (Η Illumina προκαλεί στα ίσια τις εποπτικές αρχές των ΗΠΑ και της ΕΕ | Liberal.gr). Όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, ο Ντε Σούζα μάλλον βιάστηκε. Ανεξάρτητα από το αν οι αντιρρήσεις των αρχών είναι πραγματικά βάσιμες ή όχι, η Illumina και η Grail έχουν βρεθεί σε δύσκολη θέση.
Πρώτα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και πριν μερικές ημέρες και η αμερικανική αρχή ανταγωνισμού (Federal Trade Commission, FTC) έκριναν πως η εξαγορά αυτή δεν πρέπει να γίνει γιατί θα φέρει σε μειονεκτική θέση τους πιθανούς ανταγωνιστές της Grail, αφού όλοι αυτοί όπως και η Grail, θα βασίζουν τα διαγνωστικά τους τεστ στις συσκευές DNA Sequencing της Illumina. Η συλλογιστική της FTC είναι όντως λίγο παράδοξη, αφού ακόμα δεν έχει καν δημιουργηθεί η αγορά διαγνωστικών τεστ για την ανίχνευση του καρκίνου, αλλά αυτό δεν έχει πολλή σημασία αυτή τη στιγμή.
Η Illumina βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο. Η επίσημη γραμμή της διοίκησης είναι πως μέχρι το τέλος του 2023 ή τις αρχές του 2024, θα έχουν εκδικαστεί οι εφέσεις της πάνω στις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της FTC. Αν η εταιρεία κερδίσει τότε θεωρητικά όλα θα είναι εντάξει. Αν χάσει, θα αναγκαστεί να αποχωριστεί την Grail, αφού αυτό ζητούν και οι ευρωπαϊκές και οι αμερικανικές αρχές. Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο απλά, για καμία από τις δύο εταιρείες. Παρά το γεγονός πως η Illumina μπορεί να υποχρεωθεί να «διώξει» από πάνω της την Grail σε μερικούς μήνες, τη χρηματοδοτεί με τουλάχιστον 700 εκατομμύρια δολάρια ετησίως.
Αν χάσει τις εφέσεις της, δεν είναι καθόλου βέβαιο πως θα βρει αγοραστή για την Grail ο οποίος θα πληρώσει πάνω από τα τουλάχιστον 10 δισεκατομμύρια δολάρια (τα 8 δις της εξαγοράς και πάνω από 2 δις σε χρηματοδότηση) που έχει ήδη ξοδέψει η Illumina. Εκτός από αυτό, η μεγάλη αυτή εκκρεμότητα δημιουργεί σοβαρά προβλήματα και στη λειτουργία της Grail. Μιλώντας στους Financial Times, δύο από τα ιδρυτικά στελέχη της Grail, που δεν βρίσκονται πια στην εταιρεία, υποστηρίζουν πως η παράξενη αυτή κατάσταση καθυστερεί την πρόοδο στις έρευνες και στην ανάπτυξη του Galleri, όπως είναι η εμπορική ονομασία του διαγνωστικού τεστ.
Αποτέλεσμα των καθυστερήσεων είναι το ότι το προϊόν δεν μπορεί ακόμα να διατεθεί στο ευρύ κοινό γιατί έχει πάει πίσω χρονικά η επιστημονική έρευνα και το προϊόν χρειάζεται περαιτέρω εξέλιξη για την τελειοποίησή του αλλά και τη μείωση του κόστους παραγωγής. Ένας άλλος φόβος των δύο πρώην στελεχών είναι πως στην περίπτωση που οι εταιρείες θα πρέπει να χωριστούν, θα είναι πολύ δύσκολο για την Grail να αποκτήσει εύκολη πρόσβαση σε χρηματοδότηση πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων που θα απαιτηθούν για τη συνέχιση και ολοκλήρωση των εργασιών έρευνας και ανάπτυξης.
Όπως επισημαίνουν, η χρηματιστηριακή αγορά τώρα είναι πολύ διαφορετική από αυτήν του φθινοπώρου του 2020, όταν η Grail ήταν βέβαιο πως θα μπορούσε να αντλήσει τουλάχιστον 10 δις δολάρια μπαίνοντας στο χρηματιστήριο. Καταλήγοντας εκφράζουν φόβους πως η καθυστέρηση στην έρευνα και ανάπτυξη πάνω στην πολλά υποσχόμενη ανακάλυψη της Grail θα κοστίσει τελικά πάρα πολλές ανθρώπινες ζωές, καθώς τα «θαυματουργά» διαγνωστικά τεστ Galleri δεν είναι ακόμα στη διάθεση του ευρέως κοινού.
Από την μεριά των επενδυτών όμως τα παράπονα είναι διαφορετικά. Αυτό που τους ενδιαφέρει περισσότερο είναι το γεγονός πως η τιμή της μετοχής της Illumina έχει πέσει από τα 520 περίπου δολάρια που ήταν το καλοκαίρι του 2021 όταν η διοίκηση ανακοίνωσε την ολοκλήρωση της εξαγοράς της Grail στα 230 περίπου. Η δε χρηματιστηριακή της αξία έχει κατέβει από τα 80 δισεκατομμύρια δολάρια στα 36,5 δισεκατομμύρια. Την απογοήτευση και τον θυμό των μετόχων ανέλαβε (εθελοντικά βέβαια) να εκφράσει ο γνωστός ακτιβιστής επενδυτής Καρλ Άικαν, ο οποίος στις 10 Μαρτίου ανακοίνωσε πως ξεκινά αγώνα για την αλλαγή της διοίκησης, την αποπομπή του Ντε Σούζα και τη λήξη της εκκρεμότητας με την Grail.
Ο Άικαν υποστηρίζει πως η Grail πρέπει να φύγει από τα χέρια της Illumina προκειμένου να ξεκαθαρίσει η κατάσταση και να σταματήσει και η οικονομική αιμορραγία που προκαλεί στην Illumina η συνεχής χρηματοδότηση της Grail, η οποία για πολλά ακόμα χρόνια αποκλείεται να παρουσιάσει κερδοφορία. Ο Άικαν προσπαθεί να πάρει με το μέρος του και άλλους μετόχους της Illumina προκειμένου να υποστηρίξουν τις προτάσεις του στην επικείμενη γενική συνέλευση των μετόχων της.
Είναι φανερό πως η κατάσταση δεν φαίνεται καθόλου καλή για την Illumina αλλά και την Grail, τουλάχιστον αυτή τη στιγμή. Η διοίκηση της Illumina βρίσκεται σε ανοικτή αντιπαράθεση με τις ευρωπαϊκές και τις αμερικανικές αρχές όπως και με σημαντικό μέρος των μετόχων της. Την ίδια στιγμή, υπονομεύεται και το μέλλον της Grail αφού καθυστερούν σημαντικά οι έρευνες για το Galleri και η εμπορική ανάπτυξή του.
Πέρα από το γεγονός πως αυτό μπορεί να τη φέρει πίσω από ανταγωνίστριες επιχειρήσεις που προσπαθούν να αναπτύξουν τα δικά τους αντίστοιχα διαγνωστικά τεστ, αυτό σημαίνει πως δεν μπορεί ακόμα κανείς να είναι σίγουρος για το αν το διαγνωστικό τεστ Galleri είναι όντως ένα θαυματουργό προϊόν ή θα αποδειχθεί μία ακόμα μεγάλη απογοήτευση, όπως έχει γίνει αρκετές φορές στο παρελθόν σε παρόμοιες περιπτώσεις.
Είναι προφανές, για το καλό όλων, πως αυτή η κατάσταση θα πρέπει να ξεκαθαρίσει το συντομότερο δυνατόν. Είναι σημαντικό να ξέρουν οι μέτοχοι της Illumina αν τους ανήκει η Grail ή όχι γιατί αλλιώς δεν μπορούν να εκτιμήσουν την αξία της επένδυσής τους. Ακόμα πιο σημαντικό όμως είναι να προχωρήσει με ταχύ ρυθμό η επιστημονική έρευνα και η προσπάθεια εμπορικής ανάπτυξης του Galleri, έτσι ώστε να μάθουμε όσο πιο γρήγορα γίνεται αν πραγματικά σώζει ζωές ή αν είναι μία υπερεκτιμημένη «τυχαία» ανακάλυψη. Ποτέ δεν είναι καλό να προκαλείται σύγχυση στην κοινωνία γύρω από θέματα που σχετίζονται με την υγεία, ειδικά για ένα τόσο σοβαρό θέμα όσο η εύκολη ανίχνευση του καρκίνου.
